ساختمان پلاسکو، ساختمانی تجاری در ضلع شمال شرقی چهارراه استانبول، تهران بود و از آن به عنوان اولین ساختمان بلندمرتبه و مدرن خاورمیانه یاد می شد. این ساختمان 17 طبقه از اسکلت فلزی که در سال 1341 افتتاح شده بود، یکی از مهمترین مراکز تولید و فروش پوشاک در تهران بود. ساختمان پلاسکو در روز پنج شنبه 30 دی 1395 پس از 54 سال از زمان ساخت بر اثر آتش سوزی فرو ریخت و 590 واحد تجاری در آن نابود شد. ساختمان پلاسکو درحالی بعد از 3,5 ساعت سوختن، فروریخت که هنوز تعداد زیادی آتش نشان درحال مهار آتش سوزی، در بیرون و داخل ساختمان بودند. ساختمان پلاسکو در کنار ساختمان آلومینیوم از اولین بلندمرتبه های تهران شمرده می شد. ساختمان پلاسکو نماد تهران جدید و معماری مدرن در پایتخت و به عنوان یک مونومان شاخص شهری محسوب می شد. ساختمان پلاسکو با ارتفاع 42 متر از زمان ساخت در 1339 به مدت سه سال بلندترین ساختمان تهران بود تا اینکه در سال 1342 ساختمان فعلی بورس تهران با ارتفاع 68 متر عنوان بلندترین ساختمان پایتخت را از پلاسکو گرفت.
ساختمان پلاسکو توسط حبیب الله القانیان، رئیس انجمن کلیمیان تهران و مالک شرکت پلاسکو، بزرگترین کارخانجات صنایع پلاستیک سازی ایران، ساخته شد. کار ساخت این ساختمان 17 طبقه که از نوع اسکلت فلزی بود، از سال 1339 تا 1341 جریان داشت و در سال 1341 افتتاح گردید. در خصوص هویت معمار این بنا شبهه هایی وجود دارد و گروهی سازنده آن را فردی آلمانی و گروهی دیگر فردی کلیمی می دانند. این ساختمان در زمان خود بلندترین بنای ساختمانی در ایران بود و یکی از نمادهای مدرنیته ایران به شمار می رفت. در دهه 1340 از ساختمان پلاسکو به عنوان «نماد سرمایه داری» نام برده می شد.
متراژ تقریبی زیربنای ساختمان پلاسکو 29 هزار متر مربع بود و طبقات اول تا چهارم مساحت بیشتری نسبت به سایر طبقات داشتند. این آسمان خراش تمام فولادی و حتی نمای بیرونی آن کلاف کشی و با فولاد بسته شده است که با این شیوه ساخت استوار، عمر مفید آن را 200 سال تخمین می زدند. در ابتدای گشایش پاساژ، تهیه کنندگان فیلم و شرکت های مختلف در طبقات اول دفتر گرفته بودند، ولی رفته رفته، این بنگاه ها، جای خود را به تولیدی ها و تک فروشی های پوشاک دادند و حضور صنف پوشاک در این پاساژ تا پایان عمر ساختمان ادامه داشت. عمده واحدهای این ساختمان با مرور زمان و در سالهای انتهایی عمر آن به کارگاه های تولیدی تبدیل شده بود که با کاربری آن همخوانی نداشت. پایین این ساختمان مغازه های آکواریومی و ماهی فروشی بوده است. طبقات اول تا چهارم این ساختمان دارای مساحت بیشتری نسبت به سایر طبقات بودند و بیشتر در این طبقات انواع پوشاک، به ویژه پوشاک مردانه ارائه شد، در سایر طبقات نیز اکثرا تولیدی ها و یا دفاتر پخش پوشاک مستقر بودند. هر سال عید در طبقه اول این پاساژ که هفت حوض داشت، هفت سین چیده می شد.
ساختمان پلاسکو، بعد از بازار تهران، از بزرگترین و معروف ترین بورس توزیع پوشاک در تهران بود. پاساژ پلاسکو، یکی از نخستین مراکز خرید مدرن در ایران بود که با بازار سنتی فرق بسیاری داشت، مکانی لوکس و مرتفع که مغازه های بسیاری را با دکورها و ویترین های رنگارنگ در دل خود جای داده بود و به همراه رستوران سلف سرویس در بالاترین طبقه و مکان هایی برای استراحت مشتریان، به یکی از پر رونق ترین مکان های اقتصادی ایران تبدیل شده بود. در این مجتمع حدود 560 واحد تجاری فعال بود که بیشتر آنها را تولیدی های پوشاک تشکیل می دادند. سهم اشتغال ساختمان پلاسکو در صنعت پوشاک کشور حدود 0,6 درصد بود که نشانی از نقش بسزای آن در اشتغال بود. با توجه به نزدیک شدن به ایام عید، بیشتر واحدهای تولیدی مشغول به کار بودند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شب عید مردم باشند. به گفته ابوالقاسم شیرازی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک، واحدهای تولیدی مجتمع پلاسکوی پایتخت به صورت 100 درصد، پوشاک داخلی تولید می کردند و ارزش اجناس هر واحد تولید به طور میانگین، حدود 200 میلیون تومان بوده است. نرخ اجاره ها و فروش سرقفلی در پاساژ پلاسکو متفاوت بود و ارزش سرقفلی برخی مغازه ها به 4 تا 5 میلیارد تومان نیز می رسید و اجاره بهای برخی از آن ها نزدیک 30 تا 40 میلیون تومان در ماه بود.
در صبح روز پنجشنبه 30 دی 1395 و حدود ساعت 7:59 صبح، طبقات هشتم و نهم این ساختمان که بیشتر شامل واحدهای تولیدی لباس بودند و در شیفت شب هم به کار می پرداختند گرفتار آتش شد پس از حضور ماموران آتش نشانی و حوالی ساعت 11 صبح در حالی که گفته می شد آتش مهار شده است ناگهان آتش از بخش شرقی ساختمان زبانه کشید و دیوار شمالی ساختمان پلاسکو نیز به طور کامل فرو ریخت. سرانجام در حوالی ساعت 11:30 صبح پس از گذشت 3,5 ساعت از شروع آتش سوزی کل ساختمان به طور عمودی فرو ریخت. پس از مهار نسبی آتش در ساعات اولیه، تعدادی از مغازه داران این پاساژ برای خارج کردن کالاهای خود به داخل هجوم برده بودند، همچنین تعداد قابل توجهی آتش نشان در هنگام ریزش ساختمان در ساختمان حضور داشتند.
بر اثر این حادثه حدود 37 نفر زخمی شدند. برآوردهای اولیه، حاکی از احتمال حضور 30تن در هنگام ریزش ساختمان است. بهنام میرزا خانی یکی از آتش نشانان حاضر در زمان تخریب بود که به علت شدت جراحات در بیمارستان شهید مطهری تهران درگذشت. پیکر دو آتش نشان دیگر نیز از زیر آوار پیدا شده است.
منبع با کمی تصرف: ویکی پدیا
